Zainul Rijal Abu Bakar.

Mahkamah Syariah adalah institusi keadilan bagi orang Islam. Walaupun mempunyai bidang kuasa yang terhad tetapi ia adalah institusi keadilan tertinggi bagi menyelesaikan sebarang pertikaian membabitkan soal agama.

Bagaimanapun, Mahkamah Syariah kini sering diuji dengan kes-kes yang mencabar melibatkan isu perundangan negara berbanding kes kekeluargaan semata-mata.

Bagi mengulas persoalan ini, wartawan MOHD. RADZI MOHD. ZIN dan jurufoto, SYEFRY MONIZ menemu bual Presiden Persatuan Peguam Syarie Malaysia (PGSM), Zainul Rijal Abu Bakar.

UTUSAN MALAYSIA: Apakah kedudukan Mahkamah Syariah dalam Perlembagaan negara?

ZAINUL RIJAL: Sistem kehakiman negara kita terbahagi kepada dua iaitu perkara-perkara di bawah bidang kuasa Mahkamah Sivil dan Mahkamah Syariah. Mahkamah Syariah ini diberi pengiktirafan oleh Perlembagaan Persekutuan sebagai manifestasi keistimewaan Islam sebagai agama bagi Persekutuan mengikut Artikel 3(1) Perlembagaan.

Mahkamah Syariah bertindak dalam kes-kes yang di beri bidang kuasa kepadanya. Begitu juga Mahkamah Sivil. Memang sepatutnya, kedua-dua mahkamah ini saling lengkap-melengkapi dan bukan bertelingkah antara satu sama lain.

Tugas Mahkamah Syariah meliputi undang-undang kekeluargaan orang Islam, penentuan agama serta perkara-perkara berkaitan jenayah yang diperuntukkan.

Laporan Suruhanjaya Reid mengesyorkan agama diletakkan di dalam bidang kuasa negeri. Oleh hal yang demikian, Perlembagaan Persekutuan memperuntukkan undang-undang syariah adalah di bawah bidang kuasa negeri-negeri. Akibatnya, setiap negeri mempunyai undang-undang syariah sendiri dari segi kehakiman, pendakwaan dan penguatkuasaan.

Tidakkah ini menyebabkan berlakunya ketidakseragaman dalam pelaksanaan undang-undang syariah?

ZAINUL RIJAL: Inilah yang menimbulkan sedikit sebanyak kegelisahan dalam kalangan orang Islam. Namun demikian, usaha penyeragaman sudah menunjukkan perkembangan. Terutama dengan penubuhan Jabatan Kehakiman Syariah Malaysia (JKSM) dan enam negeri kini menggunakan skim guna sama.

JKSM melalui Ketua Pengarahnya, Datuk Syeikh Ghazali Abd. Rahman membuat pelbagai kaedah dan cara bagi melaksanakan penyeragaman di peringkat Mahkamah Syariah. Usaha sebegini mendapat sokongan padu peguam-peguam syarie.

Selain itu, sembilan negeri sudah pun mempunyai undang-undang syariah yang seragam. Cuma aspek pentadbiran dan penguatkuasaan masih terletak di bawah kuasa kerajaan negeri. Penyeragaman undang-undang syariah ini adalah suatu perkara yang telah lama diperkatakan, namun hasilnya masih belum dikecapi kerana ia melibatkan pelbagai pihak. Selagi bidang kuasa ini diletakkan di bawah bidang kuasa negeri selagi itulah akan berlaku perbezaan undang-undang antara negeri.

Sebenarnya Perlembagaan Persekutuan sendiri ada memperuntukkan kuasa kepada Parlimen untuk membuat undang-undang yang seragam. Perkara 7 6(1)(b) memperuntukkan Parlimen boleh membuat undang-undang berhubung dengan senarai negeri bagi tujuan penyeragaman undang-undang bagi dua atau lebih negeri. Parlimen juga menggunakan peruntukan ini umpamanya dalam menggubal Kanun Tanah Negara dan Akta Kerajaan Tempatan. Dalam kedua-dua hal perkara tadi bidang kuasanya diberikan kepada negeri tetapi bagi tujuan penyeragaman Parlimen menggubal undang-undang tersebut.

Kenapakah pendekatan yang sama tidak boleh dilakukan kepada perkara-perkara agama yang juga terletak di dalam Senarai Negeri?

Difahamkan, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia bakal mewujudkan garis panduan seragam (SOP) dalam penguatkuasaan dan pendakwaan syariah tahun depan. Adakah ini salah satu inisiatif mewujudkan penyeragaman undang-undang syariah?

ZAINUL RIJAL: Bagi pihak PGSM, kita mengalu-alukan langkah ini. Setakat ini di Selangor dan Wilayah Persekutuan sudah ada SOP tetapi dari segi penguatkuasaan ia masih berbeza. Namun kedua-dua SOP ini perlu dimantapkan lagi kerana terdapat banyak kelemahan dari sudut pelaksanaannya.

Langkah Jakim ini dapat memperkemaskan lagi semua penguatkuasaan agama di negara kita. Apabila dilaksanakan kelak, ia mampu mengelak daripada berlakunya soal salah tangkap dalam kes-kes khalwat dan sebagainya.

Di dalam menggarap SOP yang lebih komprehensif ini, pandangan dari pelbagai pihak seperti Hakim Syarie, penguatkuasa agama, pendakwa dan peguam syarie perlu diambil kira.

Kita memang sudah lama menunggu kewujudan SOP seperti ini. Dengannya, insya-Allah tidak timbul lagi kegelisahan umat Islam kerana perbezaan pelaksanaan undang-undang syariah yang terdapat di negeri-negeri.

Kebelakangan ini terdapat kecenderungan seolah-olah tidak menghormati Mahkamah Syariah. Ia apabila ada pihak yang tidak muncul walaupun disapina oleh mahkamah. Mengapa ini berlaku?

ZAINUL RIJAL: Hal ini barangkali disebabkan tafsiran dalam Perlembagaan Persekutuan yang mengehadkan bidang kuasa Mahkamah Syariah iaitu orang bukan Islam tidak terikat dengan undang-undang syariah.

Mahkamah Syariah tugasnya adalah mencari keadilan mengikut hukum syarak dan membuat keputusan yang betul berdasarkan bukti-bukti yang sahih. Ini pula memerlukan kerjasama pihak-pihak yang terlibat.

Dalam kes perebutan mayat A. Rayappan di Shah Alam awal Disember lalu misalnya, ahli keluarga bukan Islam Rayappan disapina ke Mahkamah Syariah untuk memberi keterangan dan menunjukkan bukti si mati bukan Islam di saat kematiannya. Ini bagi membantu mahkamah membuat keputusan yang betul tetapi keluarganya enggan hadir.

Perbuatan sebegini jelas tidak menghormati institusi Mahkamah Syariah. Jika tidak mahu bekerjasama bagaimana kita mahu mencapai keadilan?

Mahkamah Syariah wujud kerana peruntukan Perlembagaan sendiri. Oleh hal yang demikian setiap rakyat Malaysia mestilah menghormati Mahkamah Syariah walaupun Mahkamah Syariah tidak berupaya memaksa mereka hadir.

Masalah kita ialah tanggapan orang bukan Islam terhadap Mahkamah Syariah dan juga undang-undang kita yang tidak memperuntukkan mereka yang bukan Islam boleh disapina di Mahkamah Syariah.

Dalam kes Rayyappan ini apa yang menjadi persoalan ialah kenapakah Mahkamah Syariah di sebelah pagi menolak permohonan Majlis Agama Islam Selangor (MAIS) menarik balik permohonannya tetapi di sebelah petang hakim yang sama memberi keputusan yang berlainan. Kenapa perkara sebegini boleh berlaku? Adakah mahkamah syariah tidak bebas membuat penghakiman?

Mungkin sudah sampai waktunya hakim-hakim Mahkamah Syariah dilantik sebagaimana rakan mereka di dalam Mahkamah Sivil. Buat masa ini hakim Mahkamah Syariah adalah seorang penjawat awam sebagaimana penjawat awam yang lain. Mereka tertakluk kepada arahan dan garis panduan penjawat awam.

Hakim Mahkamah Sivil dilantik oleh suruhanjaya yang mana termaktub di dalam Perlembagaan Persekutuan. Dengan cara ini hakim Mahkamah Syariah akan lebih bebas dalam pengadilan mereka di samping menaikkan lagi martabat mereka sama seperti hakim Mahkamah Sivil. Hal yang demikian akan memperbetulkan persepsi masyarakat bahawa bahawa Mahkamah Syariah bukanlah mahkamah kelas kedua.

Ia juga memberi pengiktirafan dan penghormatan kepada Mahkamah Syariah. Jika kedudukan ini sama maka sudah tentu keadaan enggan hadir ke Mahkamah Syariah tidak akan berlaku.

Keadaan ini berlaku mungkin kerana persepsi orang bukan Islam bahawa setiap kes perebutan mayat, kita mahu menguruskannya sebagai jenazah orang Islam sahaja. Benarkah?

ZAINUL RIJAL: Kenyataan itu ada kebenarannya tetapi kes Nyonya Tahir sudah membuktikan bahawa Mahkamah Syariah bersikap adil dan tidak memihak kepada individu Islam sahaja. Tidak timbul prejudis terhadap mahkamah malah anak-anak Nyonya Tahir berpuas hati dengan keputusan Mahkamah Syariah Seremban yang mengesahkan Nyonya Tahir beragama Buddha ketika kematiannya.

Kita mahu menjelaskan bahawa adalah berdosa bagi orang Islam mengkebumikan mayat orang bukan Islam mengikut cara Islam. Islam hanya membenarkan umatnya menguruskan jenazah orang Islam di mana ia adalah tanggungjawab fardu kifayah bagi mereka yang hidup untuk melaksanakannya.

Fardu kifayah ini jika tidak dilaksanakan misalnya mandi, kafan, solat dan kebumikan mayat orang Islam seluruh umat Islam di kawasan berkenaan akan menanggung dosanya. Ini yang perlu diperjelaskan kepada orang bukan Islam. Kita bukan suka-suka mahu mengambil mayat orang bukan Islam untuk kita kebumikan sebagai orang Islam. Tetapi jika pada saat kematiannya individu itu Islam, maka adalah tanggungjawab kita menguruskan jenazah mereka.

Ada pihak yang beranggapan keadilan di Mahkamah Syariah hanya kepada orang Islam sahaja? Benarkah tanggapan ini?

ZAINUL RIJAL: Hal sedemikian adalah tidak benar. Pada zaman pemerintahan Khalifah Ali, berlaku pertikaian tentang baju besi baginda yang dicuri oleh seorang Yahudi. Bagaimanapun, dalam kes ini tidak ada saksi yang melihatnya selain anak Saidina Ali.

Apabila kes ini dibicarakan di hadapan Hakim Syuraikh dan Saidina Ali gagal membuktikan baju besi itu haknya mahkamah menolak kenyataan saksi iaitu anaknya. Sebabnya, ada kemungkinan anak khalifah akan memihak kepada bapanya. Dengan itu, baju besi tersebut diserahkan kepada Yahudi terbabit . Lelaki Yahudi itu kagum dengan kebebasan Hakim Syuraikh membuat keputusan yang tidak memihak kepada Khalifah sedangkan dia sendiri tahu dialah yang mencuri baju besi itu . Dia kemudiannya memeluk Islam kerana keindahan neraca keadilan yang ditunjukkan oleh Islam.

Allah turut memberi amaran kepada sesiapa yang cuba menyogok hakim menyebelahi mereka dalam sesuatu perbicaraan dengan cara yang salah. Ini ditegaskan dalam firman-Nya, Dan janganlah kamu makan harta orang lain di antara kamu dengan jalan yang salah, dan jangan pula kamu menghulurkan harta kamu (memberi rasuah) kepada hakim-hakim kerana hendak memakan (atau mengambil) harta manusia dengan (berbuat) dosa, padahal kamu mengetahui (salahnya). (Al-Baqarah: 188)

Apa yang perlu digiatkan kini ialah usaha memberi pendidikan dan kesedaran termasuk kepada orang bukan Islam tentang keadilan yang terkandung dalam Islam sebagai cara hidup ini. Bidang kuasa yang lebih luas juga perlu diberi kepada Mahkamah Syariah bagi memberikan kredibiliti kepada Mahkamah Syariah. Ia penting kerana persepsi masyarakat sekarang ini Mahkamah Syariah adalah mahkamah keluarga sahaja. Dalam bidang kuasa yang terlalu terhad itupun, ia masih diganggu.

Baru-baru ini, timbul gesaan yang mahu mengharamkan tangkapan kes-kes khalwat kerana didakwa ia memalu serta mencemarkan Islam. Apakah pandangan saudara mengenainya?

ZAINUL RIJAL: Mengikut Enakmen Tatacara Jenayah Syariah, setiap serbuan penguatkuasa agama dibuat berdasarkan aduan atau syak yang munasabah ada jenayah syariah dilakukan. Bukannya serbuan secara membuta-tuli atau mengintip secara sembrono.

Bila menerima aduan, penguatkuasa agama akan menyiasat. Aduan pula perlulah dibuat dalam bentuk tulisan dengan menggunakan borang-borang tertentu. Bagaimana siasatan dibuat ini termasuklah serbuan dan penggeledahan. Pokoknya, bukan sengaja ketuk pintu hotel atau rumah orang. Enakmen Tatacara Jenayah Syariah ini memperincikan dengan jelas prosedur-prosedur tertentu malah dalam beberapa hal ia lebih lengkap lagi dengan apa yang ada dalam Kanun Prosedur Jenayah di Mahkamah Sivil.

Jika ada kesilapan dalam melaksanakan tugas, itu adalah kesilapan manusia. Tindakan perlu diambil kepada pihak yang melakukan kesilapan. Berilah latihan yang bersepadu kepada Pegawai Penguatkuasa Agama. Jangan marahkan nyamuk, kelambu dibakar. Pihak berkuasa agama juga perlu jujur mengaku jika berlaku kesilapan oleh kakitangannya.

Apa yang kita bimbang, menghentikan tangkapan khalwat ini seolah-olah menggalakkan umat Islam melakukan maksiat kerana tidak ada tindakan pencegahan yang tegas. Inilah juga apa yang diperjuangkan oleh golongan Islam liberal.

Dalam usaha menegak yang makruf dan mencegah yang mungkar kita perlu berpegang kepada hadis Rasulullah s.a.w yang antara lain maksudnya, Apabila kamu melihat kemungkaran hendaklah kamu menegahnya dengan tangan (kuasa), jika tidak mampu dengan kata-kata dan jika tidak mampu dengan hati. Itulah selemah-lemah iman. (Riwayat Bukhari)

Persoalannya, kita ada kuasa di tangan kita mengapa kita mahu memilih kaedah mereka yang selemah-lemah iman.

Ada juga pandangan yang mengatakan hadis tersebut hanya terpakai kepada orang yang melihat kemungkaran dengan mata kepalanya sendiri sahaja. Tafsiran ini adalah tafsiran yang sempit kerana di zaman Rasulullah juga kesaksian seorang sahabat yang mengesyaki terdapat seorang yang akan melakukan pembunuhan sedang menyorok di sebalik sebatang pokok diterima oleh Rasulullah. Sahabat ini tidak melihat dengan mata kepalanya sendiri.

Memanglah benar terdapat banyak perkara yang lebih besar lagi yang perlu diberi penumpuan oleh penguatkuasa agama, tetapi hal yang demikian tidaklah memberi lesen kepada penguatkuasa agama menghentikan penguatkuasaan tangkapan khalwat. Penguatkuasa agama perlu melakukan semua perkara dalam bidangkuasanya. Pihak kerajaan perlu menyokong dengan melantik lebih ramai pegawai tetap dan terlatih dalam melaksanakan tanggungjawab ini.

Kita juga tidak boleh mengatakan setelah begitu banyak tangkapan dibuat khalwat masih berleluasa. Oleh itu tangkapan khalwat ini tidak berkesan dan mesti diberhentikan. Hal ini sebenarnya tidak boleh dijadikan hujah kerana jika kita membuat analogi kepada masalah dadah, kerajaan telah melakukan ribuan tangkapan dan membelanjakan jutaan ringgit memerangi dadah serta mengadakan pusat pemulihan dadah tetapi masih tidak berjaya lagi.

Adakah kita menghentikan tindakan ini? Jika kita menghentikan tindakan maka masyarakat tentulah menjadi kucar kacir. Apa yang perlu dilakukan ialah melipatgandakan usaha dan mencari kaedah yang lebih sesuai untuk menangani masalah ini bukan menghentikannya.

Labels: Umum